osuruğa neden güleriz?

hiçbir espri, mizah unsuru, osuruk kadar güldürmez. karikatürlerde "zoooorrt" şeklinde belirtilen osuruğa herkes güler. hiç canlısını görmedim ama "pigme" diye tabir ettiğimiz "medeniyet görmemiş" afrikalı yabani kabileler falan osuruğa gülmeyebilir diye düşünüyorum. çünkü osuruğa gülmek bence bir öğretinin sonucu.

insanı hayvandan ayıran şey öğrenme kaabiliyeti. bir matematik öğretmeni, yeğeninin "4 kere 7?" sorusuna yanlış yanıt verirse utanır. çünkü bilinçaltı, öğrenemediğini, insan olduğunu ıspatlayamadığını düşünür.

toplumda insana (bebeğe) ilk neler öğretilir? şöyle bir listeleyelim.

• düşmemek (düşmeden yürüyebilmek, koşabilmek)
• tuvalet dışında hiçbir yere işememek, sıçmamak (bununla birlikte osurmamayı insan kendisi şartlanır)
• (yaş biraz ilerlediğinde) konuşurken, okurken telaffuz hataları yapmamak

bu listeye benzeri birkaç madde daha ekleyebiliriz ama konuyu dağıtmayayım. insanın eğitim, öğretim anlamında kazandığı ilkler aksarsa, buna şahit olanlar güler. yani osuruna, düşene gülmenin altında bilinçaltından gelen "gerizekalı! kendisine ilk öğretilenleri bile yapamıyor" aşağılayıcı tavrı var. osuranlar, düşenler bu yüzden utanıyor. kişi (bilinçli veya bilinçsiz) insan olduğunu ıspatlayamadığını düşünüyor, kendine "bana ilk öğretilenleri bile yapamıyorum" deyip utanıyor.

başınıza gelmediyse izlediğiniz filmlerde tanık olmuşuzdur, okulda bir çocuk altına işerse veya sıçarsa buna tanık olan çocuklar katıla katıla güler. aslında komik bir durum değildir, aslında epey iğrenç bir durumdur. bu gülüş bariz aşağılayıcıdır. kişi bir "yanlışa" katıla katıla gülüyorsa bilinçsiz de olsa aşağılıyordur.

osuruğa gülenin osuruk kadar erdemi yoktur

büyüdükçe düşene gülmeyi bırakırız. örnek olarak ofiste iş arkadaşımız emel hanım fotokopi odasına girerken ayağı kayıp düşerse, tanık olduğumuzu bilmesin diye saklanmaya, emel hanıma doğru bakmamaya çalışırız. düşerken yanındaysak elimizi uzatır yardımcı olmaya çalışırız. çünkü artık insanın zaman zaman düşebileceğini öğrenmiş bir yaştayızdır. yine de emel hanım zaaart diye osursa at gibi güleriz tabii. insan özünde hep biraz ukala, hep biraz aşağılayıcı.